نمدمالی؛ پیشه ای که از نفس نیفتاده - وبلاگ هوانورد

به گزارش وبلاگ هوانورد، بچه که بودم، مادربزرگ برایم قصه ها و ترانه های شیرینی می خواند که هنوز به یاد دارم. خصوصا ترانه ای که در آن به بزازی، خراطی و نمدمالی اشاره داشت.

همواره دوست داشتم راهی به آن شهر قصه ها پیدا کنم و از نزدیک همه آن پیشه ها و کوشش ها را ببینم که نشد؛ اما این روز ها که دنبال کسب و کار ها و مشاغل قدیمی می گردم احساس می کنم که راهی به آن شهر قدیمی پیدا نموده ام. در جست و جوی مشاغلی که دیگر در قصه های تازه هم خبری از آن ها نیست.

در این راه سر از چند کارگاه نمدمالی در جا های مختلف مانند گیلان و دشت مغان درآوردم و از نزدیک کوشش و پشتکار نمدمالان را دیدم. پیش از آنکه وارد این کارگاه ها شوم صدای هماهنگ نمدمالان گوشم را پر می کرد.

وقتی وارد کارگاه شوید مردانی را مشغول نمدمالی می بینید که معنای واقعی به زور بازو نان خوردن را برایتان تداعی می نمایند.

بعضی از آن ها قبل از آنکه نمدمالی را بیاموزند نمد فروش بودند. تا این که کم کم نمدمالی را در از استادان قدیمی آموختند و چراغ این پیشه را تا به امروز روشن نگه داشتند. جالب است که همچنان با علاقه به این شغل کم یاب و قدیمی مشغولند.

اگر نگاهی به این کارگاه ها بیندازید ابزار نمدمالی را می بینید؛ ابزاری که برای تهیه نمد استفاده می شوند بسیار ساده هستند.

مواد اولیه نمدمالی هم پشم بره یا شتر است که مقرون به صرفه به دست می آید؛ به همین علت نمد از زیرانداز های دیگر مقرون به صرفه تر است.

اما بسته به میزان و نوع نمد این کار دستی حداقل تا 20 روز زمان می برد. نمد هایی هم فراوری می شوند که ممکن است دو تا سه ساعته آماده شوند که این نوع نمد ها کیفیت چندانی ندارند.

به گفته خودشان قدیم ها کار آماده سازی پشم سخت بود، زیرا باید ابتدا پشم ها را با شانه های تیغ داربرای کارآماده می کردند، اما حالا این کار را دستگاه حلاجی انجام می دهد.

آن ها ابتدا پارچه ضخیمی را روی زمین پهن می نمایند و سپس پشم و طرح را روی پارچه می اندازند. نمدمالان از شکل های مختلف و رایج نظیر بز، خرگوش، عقاب و ... در طرح های خود استفاده می نمایند.

سپس با پاشیدن آب گرم روی پشم ها کم کم پارچه ضخیم را لول می نمایند و دور آن را با طناب می بندند. بعد از این مرحله آغاز به کوبیدن آن می نمایند. مرحله ای سخت که انرژی زیادی می خواهد.

نمد خوب سوای اینکه باید از مواد اولیه خوبی تهیه گردد باید زمان بیشتری صرف ساختن آن گردد. این روز ها نمد هایی داریم که به صورت ماشینی فراوری می شوند که به هیچ وجه کیفیت نمد های دستی را ندارند و مشتری پسند هم نیستند.

بیشتر نمد ها نیز در تابستان فراوری می شوند، زیرا فصل چیدن پشم بره ها و شترهاست و زمستان هم صرف فروش نمد ها می گردد.

فرش فروش ها و مغازه های فروش صنایع دستی مشتریان نمدمالان هستند. اگرچه امروز مردم مانند گذشته از نمد استفاده نمی نمایند، اما بیشتر مردم برای تزیین خانه هایشان هم که شده از زیرانداز های نمدی استفاده می نمایند برای همین نمدمالی از رونق و نفس نیفتاده است.

وقتی خودم شاهد فراوری یکی از این نمد ها بودم در زمان گم شدم؛ درست زمانی که در یک سوی کارگاه کار یک نمد را تمام و طناب پیچیده به دور پارچه ضخیمی را باز نموده بودند. نمد تازه روی زمین پهن شده بود و بویش همه کارگاه را گرفته بود. قبل آن ابتدا نقش مورد نظر را با پشم های رنگی روی یک پارچه کرباس طراحی نموده بودند. سپس پشم حلاجی شده را روی تمام سطح پارچه قرار دادند و پارچه کرباس را پیچیدند. با ریختن آب جوش بر آن و فشردن مداوم، نمد فراوری شد.

طرحش بزغاله های قرمز بود روی زمینه کرم. چند تا ستاره هم دور بزغاله ها به رنگ بنفش و آبی به چشم می خورد. نمد را که دست زدم بسیار سنگین بود؛ چون هنوز خیس و آبش نرفته بود. نمد باید کاملا خشک گردد تا قابل استفاده باشد.

هوای این کارگاه ها همواره آغشته از بوی نمد های تازه است. در بازگشت از این کارگاه ها به قصه های مادربزرگ فکر کردم؛ وقتی برایم از آدم ها و مهربانی هایشان می گفت. از سادگی و زندگی آرامِشان. کنار نمد ها که بودم همه این سادگی ها و صمیمیت ها را حس می کردم. کاش همواره همه چیز مثل قصه های مادربزرگ بود؛ وقتی آدم هایش روی همین نمد ها می نشستند و چای می نوشیدند.

منبع: همشهری